Geliştirme süreci neredeyse on yıl süren 5G teknolojisi bir süredir aktif olarak kullanılıyor. Mobil operatörler 5G’yi birkaç yıl önce kullanmaya başladı ve her geçen gün yayılmaya devam ediyor. Peki 5G tam olarak nedir?
Sürücüsüz araçlar, sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik, uzaktan ameliyat ve nesnelerin interneti (IoT) gibi gelişen teknolojiler 5G ile hayatımıza daha fazla girmeye başlayacak. 5G hakkında aklınızda farklı birçok soru olabilir. Bazıları 5G’nin nerede olduğunu ve kendi şehirlerinde/ülkelerinde görüp göremeyeceklerini merak ediyor. Bazıları ise 5G kullanabilmek için alınabilecek telefonları araştırıyor. İşte 5G teknolojisi hakkında bilmeniz gereken her şey.
5G Nedir?
Teknolojinin nasıl çalıştığına değinmeden önce 5G’nin ne olduğundan bahsedelim. Basitçe söylemek gerekirse, 5G sonunda 4G LTE bağlantınızın yerini alacak bir geniş bant bağlantı teknolojisidir. 5G kullanmaya başladığınızda hızların hatırı sayılır derecede arttığını fark edeceksiniz. Bunun yanında gecikme veya cihazların kablosuz ağlarla iletişim kurması için geçen süre de 5G ile birlikte önemli ölçüde azalacak.
5G ağları doğası gereği daha verimli çalışıyor. İstasyon başına daha fazla bağlantı ve kullanıcı başına daha yüksek hızlar sağlanabiliyor. 5G ayrıca daha geniş bir radyo frekansı (RF) aralığında çalışacak şekilde tasarlandı ve operatörlerin ağ hizmetlerini genişletmeleri için ultra yüksek mmWave (milimetre dalga) bantlarında yeni olanaklar sunuyor. 5G, yeni frekanslarda ve sistemlerde çalışan tamamen yeni bir teknoloji olduğundan dolayı 4G telefonlarla uyumlu değil.
5G Teknolojisi Nasıl Çalışır?
Şimdi geleneksel 4G LTE’den farklı olan 5G spektrumundan bahsedelim. 4G LTE gibi, 5G teknolojisi de çok çeşitli radyo spektrum payları üzerinde çalışıyor lakin mevcut ağlardan daha geniş bir aralıkta çalışabiliyor. 5G’nin kullanılan en yaygın biçimi Sub-6 olarak adlandırılıyor ve ayrıca bir de mmWave var.
Sub-6, 6 GHz’in altındaki frekansta çalışan 5G’yi ifade ediyor. 4G LTE şu anda bu düşük frekanslarda çalıştığından, tüm sağlayıcıların sahip olduğu Sub-6 ağları mevcut. Sub-6 spektrumu 5G’nin kullanım sürecinde fazlasıyla önemli zira bu düşük frekanslı radyo dalgaları uzun mesafeler kat edebiliyor. Ayrıca duvarlar ve farklı engellerin üstesinden de gelebiliyor. Böylelikle operatörlerin çok sayıda yeni istasyon inşa etmesine gerek kalmazken çok daha büyük alanlara ağ hizmeti verilebilecek.
Sırada 5G bağlantılarını güçlendirmek ve saniyede birden fazla gigabit indirme hızı sağlamak için kullanılan, 30 GHz ve 300 GHz arasındaki ultra yüksek frekanslı radyo dalgalarını ifade eden mmWave (milimetre dalga) var. mmWave bağlantıları süper yüksek indirme hızları sunabilirken, yüksek frekanslı sinyaller uzun mesafeler kat edemiyor ve engelleri aşamıyor. Hatta bir pencere veya bir ağacın yaprakları bile bağlantıyı engelleyebiliyor.
Başka bir deyişle, sağlam bir mmWave ağı oluşturmak için operatörlerin her şehirde binlerce küçük ağ hücresine ihtiyacı var. Esasen mmWave ağ dağıtımı için her binanın neredeyse her köşesinde küçük ağ sistemleri gerekli. mmWave aynı anda yüksek miktarlarda veriyi işleyebiliyor ve inanılmaz sayıda kullanıcıya hizmet verebiliyor. Yani yoğun nüfuslu şehirlerin yanı sıra stadyumlar ve arenalar gibi yerler için çok daha faydalı.
Tüm büyük sağlayıcılar mmWave ağları kullanıyor, ancak bugüne kadar bu süper hızlı bağlantılar büyük şehirlerdeki bir avuç şehir merkeziyle sınırlı. mmWave ağlarının daha sağlam hale gelmesi bekleniyor ve bunun ne kadar sürdüğünü görmek için beklemek gerekecek. O zamana kadar insanların büyük bir çoğunluğu 5G bağlantısını Sub-6 aracılığıyla kullanacak.
5G Ne Zaman Yaygınlaşacak?
5G ağları 2019 yılında ciddi bir şekilde yayılmaya başladı, ancak yeni nesil ağ teknolojisinin temelleri yıllar öncesine dayanıyor. Standardın mimarisi 2016’da belirlendi. Böylelikle hem ağ cihazları hem de 5G standardına uyumlu cihazlar üretmek için hiçbir engel kalmadı.
Açıkçası 5G henüz toplam pazar doygunluğuna ulaşmadı ve bunu normal karşılayabiliriz. 4G bağlantısının ilk günlerine dönecek olursak 5G teknolojisinin geleceği hakkında daha iyi fikir sahibi olabiliriz.
4G (LTE), ilk olarak 2009’da ticari olarak kullanılmaya başlamış olsa da ABD gibi ülkelerde 2010’un sonunda yaygınlaşmaya başladı. Öte yandan LTE’nin birçok ülkede gerçek anlamda yaygınlaşması ve eski 3G ağlarının yerini alması 2013 yılına kadar sürdü.
Benzer bir zaman çizelgesi izleyecek olursak, 5G’nin dünyadaki çoğu ülkede baskın hale gelmesi 2022 yılının sonlarını, hatta 2023 yılını bulabilir. 4G, 5G ile benzer teknik engellerle karşı karşıya kaldı; bu teknolojiler hem ağ hem de cihaz tarafında gerekli olan yeni teknolojilerle ve yeni spektrumda çalışıyor.
5G Ne Kadar Hızlı?
3GPP tarafından geliştirilen telekomünikasyon standartları biraz karmaşık, ancak 5G’nin ne kadar hızlı olduğunu genel olarak özetleyecek olursak:
- Yüksek veri hızı: 5G, önemli ölçüde daha yüksek veri hızları sunacak. Mobil baz istasyonu başına 20 Gbps indirme ve 10 Gbps yükleme hızları elde edilebilir. Özellikle belirtelim, 5G ile elde edeceğiniz hız bu değil (özel bir bağlantınız yoksa). Bu, hücresel olarak tüm kullanıcılar tarafından paylaşılan hız.
- Gerçek dünya 5G hızı: En yüksek veri hızları oldukça etkileyici görünse de gerçek hızlar aynı olmayacak. Bağlantı standardı, bir kullanıcı için pratikte 100 Mbps’lik indirme ve 50 Mbps’lik yükleme hızları sunabiliyor.
- Gecikme: Gecikme, verilerin bir noktadan diğerine ulaşması için arada geçen süreyi temsil ediyor. 5G ile ideal koşullarda 4 milisaniye ve en yüksek hızları gerektiren kullanım durumlarında 1 milisaniye gibi düşük gecikme süreleri elde edilebilecek.
- Verimlilik: Radyo bağlantı arayüzleri, kullanım sırasında enerji açısından verimli olmalı ve kullanılmadığında düşük enerji moduna geçmeli. İdeal olarak, bir radyo bağlantısı artık kullanılmadığında 10 milisaniye içinde düşük enerjili bir duruma geçebilmeli.
- Spektral verimlilik: Spektral verimlilik, maksimum miktarda verinin en az hatayla iletilebilmesi için spektrum veya bant genişliğinin optimize edilmiş kullanımıdır. 5G’nin 30 bit/Hz indirme ve 15 bit/Hz yükleme ile LTE’ye göre biraz daha iyi bir spektral verimliliğe sahip olması bekleniyor.
- Hareketlilik (Mobilite): 5G ile baz istasyonları 0’dan yaklaşık 500 kmh’ye kadar olan hareket hızlarını destekliyor. Bu da baz istasyonunun bir dizi anten hareketi boyunca çalışması gerektiği anlamına geliyor.
- Bağlantı yoğunluğu: Bağlantı yoğunluğu açısından 5G, 4G LTE’den çok daha fazla bağlı cihazı destekleyebiliyor. Standart durumlarda kilometrekare başına 1 milyon bağlı cihaza bağlantı sunmak mümkün. 5G bağlantısı Nesnelerin İnterneti (IoT) tarafında da önemli bir konumda.
Bu verileri bir kenara bırakacak olursak, koşullara bağlı olarak 5G hızlarının pratikte değişeceğini belirtmekte fayda var. Sonuç olarak Sub-6 ağları saniyede yüzlerce gigabitlik hızlar sunabilmeli, ancak şimdilik bağlantılar 50 Mbps’den 400 Mbps’ye kadar herhangi bir yerde olabilir.
Standart kullanımda mmWave hızlarını belirlemek biraz daha zor çünkü mmWave nadiren sunuluyor. Kendinizi bir mmWave ağında bulursanız, 4 Gbps’ye kadar hızlara ulaşabilirsiniz. Bu en hızlı 4G LTE ağlarından çok daha hızlı, ancak yine de bu bağlantılar seyrek ve henüz yaygın olarak kullanılmıyor.
5G internet bağlantısı birçok alanda 4G LTE’den daha yavaş olabilir. Operatörler mevcut 4G ağlarını ve yeni 5G ağlarını aynı anda desteklemek için bir yığın radyo dalgası kullanmaya çalışıyor. 5G destekli cihazların kullanılabilirliği arttıkça ve hizmet sağlayıcılar 5G’ye eğildikçe hızlar da zamanla artışa geçecek.
Ülkemizde 5G için bazı çalışmalar yürütülse de yaygınlaşması için halen zamana ihtiyacımız var. Türkiye’de 5G altyapısını geliştiren şirketlerden Global Telekom ve Entegre Teknolojiler AŞ’nin (GTENT) Yönetim Kurulu Üyesi İlhan Bağören, MWC 2022 etkinliğindeki bir röportajda şunları söylemişti:
5G Şu Anda Nerelerde Kullanılıyor?
“5G, dört bölümden oluşuyor. Şu anda ilk sürüm çalışıyor. Bu ilk sürüm, 4,5 G’nin üzerine birtakım eklemeler yaparak 5G servisi veriyor. 5G’nin fabrikalara inanılmaz verim katacak, uzaktan ameliyatlar yapacak ve sürücüsüz arabaları çalıştıracak sürümü dördüncü fazda gerçekleşecek. 2023-2024’te bunların standartları yazılacak. Dolayısıyla bunların standartları yazılıp da piyasaya çıkması 2024’ü bulacak. O açıdan Türkiye için dezavantajlı bir durum olduğunu düşünmüyorum.”
Global Telekom ve Entegre Teknolojiler A.Ş (GTENT) Yönetim Kurulu Üyesi İlhan Bağören
T-Mobile, AT&T ve Verizon gibi ABD şirketleri zaten Sub-6 5G kullanarak ülke çapında 5G bağlantısını kullanıma sundu. Operatörler 5G ağları inşa etmek için çalışmalarını sürdürüyor, ancak tüm ülke genelinde dağıtım yine de birkaç yıl alacak. Ayrıca her 5G sağlayıcısı farklı bir 5G dağıtım stratejisine sahip. Bu da kullanıcı deneyiminin operatöre bağlı olarak değişebileceği anlamına geliyor.
Güney Kore, dünyada 5G’yi yüzde 26 abone oranıyla en fazla kullanan ülke konumunda. Ülkenin 5G bağlantısına geçişi işe Aralık 2018’te gerçekleşmişti. Güney Kore’nin yanı sıra, Asya bölgesinde Çin ve Japonya gibi ülkeler de 5G kullanmaya başladı.
Avrupa’ya gelince, 5G ticari hizmetleri 2020’nin Eylül ayında 18 ülkede kullanıma sunuldu: Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Almanya, Macaristan, İrlanda, İtalya, Letonya, Hollanda, Polonya, Romanya, Slovenya, İspanya, İsveç ve Birleşik Krallık.
5G Uyumlu Telefonlar
5G kuşkusuz olarak insanların etkileşim ve medyayı tüketme şeklini değiştirecek, ancak değişim bir gecede mümkün değil. 5G’nin birçok ülkede sorunsuz bir şekilde kullanılmaya başlaması birkaç yıl alacak. Ülkemizde ise bu süreç biraz daha uzayabilir.
Sonuç olarak, şu an sırf 5G desteğine sahip olduğu için bir akıllı telefon almak mantıklı değil. Kullanım amaçlarınıza uygun olarak birçok farklı model tercih edebilirsiniz. Eğer cihaz 5G desteğine sahipse bu sadece ek bir bonus özellik olacaktır. Ayrıca önümüzdeki süreçte piyasaya çıkan telefonların birçoğu 5G özelliğiyle birlikte gelecek.
Ev İnterneti Olarak Kullanmak
İnanılmaz hızlar ve düşük gecikme süresi ile 5G, ev kablosuz ağı için iyi bir potansiyele sahip görünüyor. Özellikle kablolu internet bağlantısının zayıf olduğu yerler ve pek alternatifin bulunmadığı kırsal alanlarda iyi bir tercih olabilir. Öyle ki kullanılan sağlayıcı, mevcut konumunuz ve fiyatlar gibi birçok etken var.
